గత సంచికలో  టైరుమార్కులు, అందులోని రకాలైన జారుడు గుర్తులు, వంపు తిరిగిన గుర్తులు, రుద్దుడు గుర్తులు మొదలైనవి ఎటువంటి సందర్భాల్లో వాహన ప్రమాదాల్లో మనం రోడ్డుమీద గమనిస్తుంటాము. ఈ అంశాలతోపాటుగా వాహన ప్రమాదాలు జరిగినప్పుడు దర్యాప్తు అధికారి ప్రత్యక్షసాక్షుల ద్వారా నమోదు చేసుకోవాల్సిన అంశాలేమిటి, వాహన ప్రమాద స్థలంలో వీడియోగ్రఫీ, ఫొటోగ్రఫీపద్ధతులలో  ఏయే విషయాలను రికార్డు చేసుకోవాలి అన్న విషయాల గురించి తెలుసుకున్నాం. ఈ సంచికలో అబ్జర్వేషన్‌ నోట్స్‌లో దర్యాప్తు అధికారి ప్రమాదం గురించి ఏయే విషయాలను వ్రాసుకోవాలి అన్న విషయాలే కాక, నేరస్థలాన్ని స్కెచ్‌ పద్ధతిలో ఎలా రికార్డు చేసుకోవాలి? మరియు హిట్‌అండ్‌ రన్‌ స్థలాల్లో ముఖ్యంగా దొరికే సూక్ష్మమైన భౌతిక సాక్ష్యాధారాలేమిటి? అన్న విషయాల గురించి చర్చిద్దాం. ..

ఫోరెన్సిక్‌ భౌతిక శాస్త్ర విభాగం

III. అబ్జర్వేషన్‌ నోట్స్‌లో ప్రమాదం గురించి వ్రాసుకోవాల్సిన విషయాలు:

1.            ఇతరుల వల్ల నేరస్థలంలోని భౌతిక సాక్ష్యాధారాలకి నష్టం కలగకుండా, వాహనంకు ఇతరత్రా మళ్లీ నష్టం జరుగకుండా, వాహనంలోని విలువైన వస్తువులు దొంగతనం కాకుండా నేరస్థలాన్ని ఒక పరిరక్షణ టేపుతో భద్రం చేసిన తర్వాత ఈ క్రింది విషయాలు నోట్‌ చేసుకోవాలి.

2.            కంప్లైంట్‌ ఇచ్చిన వారి వివరాలు, ప్రత్యక్ష సాక్షులు వివరాలు, ప్రమాదానికి కారణమైన వాహన వివరాలు, ప్రమాదం జరిగిన ప్రదేశం, వాహనం ప్రయాణించిన దిశ, ప్రమాదం జరిగిన తేది, సమయం, ప్రదేశం, బాధితుల స్థితి, వారి వివరాలు నమోదు చేసుకోవాలి.   

3.            యాక్సిడెంట్‌ జరిగిన విధానం, మృతులు లేదా గాయపడిన వారి వివరాలు, వాహనానికి జరిగిన నష్టం వివరాలు, ఆస్థినష్టం ఉంటే ఆ వివరాలు, వాహనంలోని వారి వివరాలు, డ్రైవర్‌/క్లీనర్‌/కండక్టర్‌ల వివరాలు, వాహన ప్రమాదానికి కారణాలు గురించి అబ్జర్వేషన్‌ నోట్స్‌లో వ్రాసుకోవాలి.

4.            ప్రమాదంలో గాయపడిన వారిని అంబులెన్స్‌/108 వాహనంలో ఆసుపత్రికి తరలించాలి. ఢీకొని పారిపోయిన వాహనాల కేసుల్లో విహెచ్‌ఎఫ్‌ సెట్‌లో లేదా ఫోన్‌ద్వారా ఇతర పోలీసు స్టేషన్‌లకు వాహనం వెళ్లిన దిశ గురించి, వాహన వివరాల గురించి చెప్పినట్లయితే పట్టుబడే అవకాశం ఉంటుంది.

5.            వాహనం టైర్లు అరిగిపోయి లేదా చెడిపోయి ఉన్నాయా? అన్న విషయాన్ని గమనించి వ్రాసుకోవాలి. అందువల్ల కూడా వాహనం అదుపు తప్పే అవకాశం ఉందనుకోవచ్చు.

6.            రోడ్డు పరిస్థితి ఎలా ఉందో? చూడాలి. రోడ్డు మీద ఆయిల్‌ పడి ఉండిందా? పదునైన వస్తువు లేమైనా వున్నాయా? గతుకులు వున్నాయా? అది ఏరకం రోడ్డు అన్న విషయాలు వ్రాసుకోవాలి. వాహనం రూపురేఖలను, దాని పరిస్థితిని వివరంగా వ్రాసుకోవాలి.

7.            టైరు గుర్తుల రూపురేఖలు, లక్షణాలు వాటి పొడవులను రికార్డు చేసుకోవాలి.

8.            డ్రైవర్‌ దొరికితే అతను ప్రమాదానికి ముందు తాగి ఉన్నాడా? లేక ఇతర మందులు లేదా మాత్రలు వేసుకున్నాడా? అన్న విషయాలు తెలుసుకుంటే దాని ప్రభావం వల్ల అతను ప్రమాదసమయంలో చర్య తీసుకోవడంలో జాప్యం జరిగిందని అనుకోవచ్చు. తాగని వ్యక్తి ప్రమాదాన్ని పసిగట్టి సెకన్లో చర్య తీసుకుంటే అదే ఫోను మాట్లాడేవారు, మ్యూజిక్‌ వినేవారు 1.5-2 సెకన్లు తీసుకుంటారు. తాగి లేదా ఇతర మందుల ప్రభావం వుంటే ప్రతి స్పందన 2 - 5 సెకన్లుగా వుంటుంది.

9.            ప్రమాదం జరగడానికి కారణం నిద్రలేమి వల్ల? లేక రాళ్లు/ గుంటల వల్ల్లా? మనుషులు/పిల్లలు/వాహనం వంటివి అకస్మాత్తుగా రావడం వల్లా? లేక ప్రమాదమైన మలుపుల వల్ల? లేక ఇతర కారణాలేమైనా ఉన్నాయా? అనే కోణంలో కూడా చూడాలి.

10.          నేరస్థలాన్ని లేదా వాహనాల పరిశీలనకు మోటార్‌వెహికిల్‌ ఇన్స్‌పెక్టర్‌ను పిలిపించి వారి ద్వారా వాహనం బ్రేకు ఫెయిలయిందా? స్టీరింగ్‌ సరిగా పనిచేయడం లేదా? వాహనం యొక్క లైట్లు పనిచేస్తున్నాయా లేదా? టైర్లు ఏమైనా పగిలిపోయాయా? వంటి విషయాలను వారు పర్యవేక్షించి ఇచ్చిన నివేదికను తీసుకోవాలి. 

11.          ప్రత్యక్ష సాక్షులు వివరాలు మరియు వారి సాక్ష్యాన్ని రికార్డు చేసుకోవాలి.

12.          ప్రమాదం ముందు వాహనం యొక్క ఇండికేటర్‌ లైట్లు వేశారా? లేదా? అన్న విషయాలు నోట్‌ చేసుకోవాలి.

13.          దిగబడిన టైర్లు గుర్తులు ఉన్నట్లయితే వాటిని ప్లాస్టర్‌ ఆఫ్‌ ప్యారిస్‌తో కాస్టింగ్‌ చేయాలి. వీటిలోని ట్రెడ్‌ పాటర్న్‌, టైర్‌ వెడల్పు, లోతు, వ్యక్తిగత లక్షణాలు, ప్రత్యేక లక్షణాలు దర్యాప్తుకు ఉపయోగపడతాయి. 

14.          నేర వాహనం దొరికినట్లయితే టైర్‌ గుర్తులు తీసుకోవ డానికి టైర్‌కు వాస్‌లైన్‌ పెట్రోలియం జెల్లీకి నల్లటి రంగు కలిపి లేదా నల్లని ప్రింటింగ్‌ ఇంకును  బాగా పూసి దాన్ని చిత్రంలో చూపిన విధంగా చక్రాన్ని తెల్లని పేపరుపైన నడిపి దానిని నేరస్థలంలో దొరికిన టైరు గుర్తులతో పోల్చడానికి ఫోరెన్సిక్‌ ల్యాబొరేటరీకి పంపవచ్చును.

15. భౌతిక సాక్ష్యాధారల సేకరణలో 'చైన్‌ఆఫ్‌ కస్టడీ' తప్పకుండా చూసుకోవాలి.

హ. భౌతిక సాక్ష్యాల సేకరణ:

 హిట్‌ అండ్‌ రన్‌ యాక్సిడెంట్‌ స్థలాల్లో ముఖ్యంగా ఈ క్రింద తెలిపిన సూక్ష్మ భౌతిక సాక్ష్యాలు సాధారణంగా లభిస్తుంటాయి.

1. స్కిడ్‌ మార్కులు మీద లభించే రబ్బర్‌ కణాలు (పార్టికల్స్‌), 2. ఢీకొన్న ప్రదేశంలో రాలిపడిన వాహనం బంపర్‌కింద మట్టి మరియు బంపర్‌ ముక్కలు, 3. ఇండికేటర్‌ లైట్ల ముక్కలు, 4. హెడ్‌ లైట్‌ గాజు ముక్కలు, 5. హెడ్‌లైట్‌ లోపల ఉన్న స్పాట్‌లైట్‌ ముక్కలు, 6. బల్బు ముక్కలు, 7. రాలిపడిన పెయింట్‌ చిప్స్‌, 8. వాహనాలకు పరస్పరం అంటుకున్న పెయింట్‌, 9. నంబర్‌ ప్లేట్‌ ముక్కలు, 10. వాహనానికి సంబంధించిన భాగాలు,11. వాహనానికి లేదా బాధితునికి లేదా మృతునిపై అంటుకున్న లేదా నేలపై రాలిపడిన పెయింట్‌ మరకలు, చిప్స్‌  12.విండ్‌షీల్డ్‌ గాజుముక్కలు, 13. విరిగి రాలిపడిన నేరవాహనం యొక్క లోహం ముక్కలు, 14. ప్లాస్టిక్‌ ముక్కలు మొదలగునవి జాగ్రత్తగా సేకరించినట్లయితే అనుమానిత వాహనానికి మిగతా భాగంతో భౌతికంగా సరిపోల్చడానికి ఉపయోగపడతాయి.  15.రక్తం మరకలు మరియు కంట్రోల్‌  16.దిగబడిన టైరు గుర్తులు మొదలైనవి పంచుల సమక్షంలో సేకరించాలి.

Iహ. స్కెచ్‌ మెథడ్‌ పద్దతిలో ప్రమాద స్థలాన్ని రికార్డు చేయడం:

బేస్‌ లైన్‌ పద్దతి (కో ఆర్డినేట్‌ మెథడ్‌) లో ప్రమాద స్థలాన్ని చిత్రీకరించుకోవాలి. రోడ్డు చివరలు, వాహనాలు లేదా వాహనం ఆగిపోయిన స్థానం, స్కిడ్‌ మార్కులు, వాటి పొడవు, భౌతిక సాక్ష్యాధారాలు వాటి స్థానాలు, దూరాలు, ఫిక్సెడ్‌ పాయింట్స్‌ (చెట్టు, కరెంటు, టెలీఫోన్‌ స్థంభాలు మొదలైనవి) వచ్చేలా స్కెచ్‌ పద్దతిలో రికార్డు చేసుకోవాలి.