ఫోరెన్సిక్‌ భౌతిక శాస్త్ర విభాగం

స్వర లక్షణాలు:

మానవులు వారి ఆలోచనలను, భావోద్వేగాలను, వివిధ సంగతులను స్వరపేటికను ఉపయోగించి నిర్ధిష్టమైన శబ్దాలు, పదాల కలయికలతో వేరొకరితో పంచుకోవటాన్ని ప్రసంగం (స్పీచ్‌) అని అంటారు. మనోభావాలు ధ్వని మరియు శబ్దతరంగాల రూపంలో వినేవారి చెవికి ప్రయాణిస్తుంది. ఈ విధంగా శబ్దం మాటల రూపంలో ఉత్పన్నమవడానికి ప్రధాన కారణం మన శరీరంలోని ఊపిరితిత్తులు, స్వర నాళాలు, నాలుక, పెదవులు ముఖ్యమైనవి.

మన శ్వాసక్రియలో పీల్చిన గాలి ఊపిరి తిత్తులలో నిల్వచేయబడి, బహిర్గతమవుతున్నప్పుడు స్వరపేటిక వద్ద వత్తిడికి గురి అవుతుంది. స్వరపేటికలోని మడత కండరాలు ఈ శ్వాస ప్రవాహంలోని అణువులను కంపనానికి గురిచేస్తాయి. ఈ అణువులు నిర్దిష్ట పరిధిలో చేసే ఈ ప్రకంపనల రేటు శబ్దాన్ని పుట్టిస్తుంది. ముక్కు, నాలుక, పెదవులు, దంతాల యొక్క స్థానం, దిగువ దవడ మరియు అంగిలి యొక్క ప్రత్యేక కదలికల ద్వారా గాత్ర మార్గ ఆకృతి మారి మాటలు లేదా పదాల శబ్దాలు మారతాయి. అందువలనే ప్రతి మనిషికి ప్రత్యేకమైన స్వర నాణ్యత ఉంటుంది. నరాలకు సంబంధించిన రుగ్మతలు, మెదడుకు గాయం, మెంటల్‌ రిటార్డేషన్‌, మాదకద్రవ్యాల దుర్వినియోగం, చీలిన పెదవి వంటి శారీరక బలహీనతల వల్ల స్వర లక్షణాలు మారుతుంటాయి.

నేర విచారణలో స్వర గుర్తింపు సమస్యను విజ్ఞాన శాస్త్రాన్ని ఉపయోగించి పరిష్కరించే ప్రక్రియను 'ఫోరెన్సిక్‌ స్వర నిర్ధారణ పరీక్షలు' లేదా 'ఫోరెన్సిక్‌ స్పీకర్‌ ఐడెంటిఫికేషన్‌' అని అంటారు. కిడ్నాపింగ్‌, దోపిడీ, బ్లాక్‌ మెయిల్‌, బెదిరింపులు, అశ్లీల కాల్స్‌, అనామక కాల్స్‌, వేధింపులు, హత్యలు, మాదక ద్రవ్యాల రవాణా, టెర్రరిస్టుల బెదిరింపులు, లంచావతారుల డిమాండ్లు, మ్యాచ్‌ ఫిక్సింగ్‌ వంటి సంఘటనలలో రికార్డు అయిన సంభాషణలను దర్యాప్తు అధికారి స్వర నిర్ధారణకు పంపుతారు.

వివిధ నేరాలలో, వివిధ రూపాలలో దొరికే ఆడియో సాక్ష్యాలు:

1. సెల్‌ఫోన్లు (మొబైల్‌ కమ్యూనికేషన్‌ డివైజస్‌), 2. పిడిఏలు (పర్సనల్‌ డిజిటల్‌ అసిస్టెంట్‌ పరికరాలు) ఉదాహరణకు: ఇంటర్‌నెట్‌, వైఫైతో అనుసంధానం కలిగిన నోట్‌ ప్యాడ్‌లు, ఐప్యాడ్‌లు, వాయిస్‌ రికార్డర్లు మొదలగునవి. 3. పెన్‌డ్రైవ్‌లు, 4. ఎక్స్‌టర్నల్‌ హార్డ్‌ డిస్క్‌లు 5. రహస్య రికార్డర్లు 6. మెమొరి కార్డులు మొదలగునవి.

సాక్ష్యాల సేకరణకు కావలసిన సామాగ్రి:

1. కెమెరా 2. యాంటి స్టాటిక్‌ బ్యాగ్‌లు 3. బబుల్‌ వ్రాప్‌ కవర్లు    4. పేపర్‌ బ్యాగులు 5. కార్డ్‌బోర్డు బాక్సులు 6. లేబుల్స్‌ 7. పర్మినెంట్‌ మార్కర్‌ పెన్నులు 8. చేతి తొడుగులు 9. మైక్రో డిజిటల్‌ ఆడియో రికార్డర్ 10. సీడిలు/క్యాసెట్లు 11. వ్రైట్‌ బ్లాకర్స్‌ మొదలగునవి.

నేరస్థలం- రికార్డు చేయవలసిన అంశాలు:

1. నేరస్థలంలోని సాక్ష్యాధారాలను వాటి స్థితిని ఫొటోగ్రఫీ, వీడియోగ్రఫీ, స్కెచ్చింగ్‌ మరియు అబ్జర్వేషన్‌ నోట్స్‌ ద్వారా రికార్డు చేయాలి.

2. రికార్డింగు పరికరాలపైనున్న సీరియల్‌ నంబర్లు, మోడల్‌ నంబర్లు, కంపెనీ మేక్‌లను రికార్డు చేయాలి.

3. ఈ పరికరాలు ఇంటర్నెట్‌కు అనుసంధానంగా ఉన్నాయా? లేదా? అన్న విషయాన్ని నోట్‌ చేయాలి.

స్వర నిర్ధారణ పరీక్షలకై స్పీచ్‌ రికార్డు చేయడానికి దర్యాప్తు అధికారి పాటించవలసిన నియమాలు:

1. క్వశ్చన్డ్‌ రికార్డింగులో మాట్లాడిన సంభాషణ ట్రాన్స్‌స్క్రిప్ట్‌లోని అంశాలపై అంటే మాటతీరు, పదాల శబ్దాలు, మాటవేగం మొదలగు వాటిపై దర్యాప్తు అధికారికి సంపూర్ణ అవగాహన ఉండాలి. ఆ తర్వాతే స్పెసిమన్‌ శాంపుల్స్‌ను సేకరించాలి. 

2. నాణ్యమైన టేప్‌ క్యాసెట్‌ని టేప్‌ రికార్డరులో ఉంచి స్వరాన్ని 60 నిమిషాలు రికార్డు చేయాలి.

3. ఎఫ్‌.ఎం. ట్రాన్సిమిటెడ్‌ మైక్రోఫోన్‌ లేదా డిజిటల్‌ పెన్‌ రికార్డర్‌ వంటి వాటిని ఉపయోగించి కూడా స్పెసిమన్‌ శాంపుల్స్‌ను సేకరించవచ్చును.

4. ల్యాండ్‌లైన్‌ లేదా సెల్‌ఫోన్‌లో డైరెక్టు రికార్డింగ్‌ చేసి లేదా రికార్డరును దానికి అనుసంధానం చేసి శాంపిల్స్‌ సేకరించవచ్చును.

5. మైక్రోఫోన్‌ను అనుమానితుని నోటినుంచి కనీసం 30 సెం.మీ.ల దూరంలో వుంచి రికార్డు చేయాలి.

6. కనీసం మూడుసార్లు ట్రాన్స్‌స్క్రిప్ట్‌లోని కావల్సిన అంశాలను అనుమానితునితో చదివించి రికార్డు చేయాలి.

7. దర్యాప్తు అధికారి రికార్డింగ్‌ శాంపుల్స్‌ సేకరించే ముందు ఆ రికార్డింగులో తేదీ, సమయం, ప్రదేశం, దర్యాప్తు అధికారి పేరు మరియు అనుమానితుని పేరు స్పష్టంగా రికార్డు చేయాలి.

8. స్పెసీమన్‌ రికార్డింగును ఇద్దరు మధ్యవర్తుల సమక్షంలో సేకరించాలి. ఆ రికార్డింగు చివరలో లేదా మొదట ఈ మధ్యవర్తుల యొక్క పేరు, తండ్రి పేరు, అడ్రస్‌ మొదలగునవి పేర్కొని తమ సమక్షంలోనే రికార్డింగు చేశారని చెప్పాలి.

9. అన్ని సాక్ష్యాధారాలమీద మార్కర్‌ పెన్నుతో ఒకమూల కేసు వివరాలు మరియు దర్యాప్తు అధికారి సంతకం మరియు పంచుల సంతకాలు పొందుపరచాలి.

10. క్వశ్చన్‌ రికార్డుంగ్‌లోని మాట్లాడిన సంభాషణను వ్రాత రూపం (ట్రాన్స్‌స్క్రిప్ట్‌)లో వ్రాసిపెట్టుకోవాలి. దానిని ఎవరు వ్రాతరూపంలో రాశారు? రాసిన దానిని ఎవరు పరిశీలించారు? అన్న విషయం ప్రతి పేజీలో వ్రాయాలి.

స్వర నిర్ధారణ పరీక్షలు..

స్వర నిర్ధారణ ప్రక్రియలో దర్యాప్తు అధికారి పంపిన క్వశ్చన్డ్‌ శాంపుల్‌ను స్పెసిమన్‌ శాంపుల్స్‌తో పోల్చి స్పీకర్‌ను గుర్తించడానికి నిపుణులు వివిధ పద్ధతులను ఉపయోగిస్తారు.అవి

1. శ్రవణ విశ్లేషణా పద్ధతి:

భాష, ధ్వని, ధ్వని లక్షణాలలోని సారూప్యతలు, ప్రసంగం రేటు, అచ్చులు మరియు హల్లులు పలికేవిధానం, లయ, అంతరాయం వంటి భాషా లక్షణాలు మరియు శబ్ద లక్షణాలను బట్టి నిపుణులు నిందితుడిని గుర్తిస్తారు.

2. స్పెక్ట్రోగ్రాఫిక్‌ విశ్లేషణా పద్ధతి:

కంప్యూటర్‌లోని ఒక ప్రత్యేకమైన సాఫ్ట్‌వేర్‌ సహాయంతో వాయిస్‌ నమూనా, దృశ్యమాన గ్రాఫ్‌ నమూనాలుగా రూపాంతరం చెందుతాయి. వీటిని 'స్పెక్ట్రోగ్రాపులు' అని అంటారు. ఈ ధ్వని స్పెక్ట్రోగ్రాఫ్‌ వాయిస్‌ ప్రింట్లు నేరస్థులను గుర్తించడానికి ఉపయోగపడే వేలిముద్రల వంటివి. ఒక ప్రత్యేకమైన సాఫ్ట్‌వేర్‌ ప్రోగ్రామ్‌ కలిగిన కంప్యూటర్లో ఈ ఆడియో క్యాసెట్‌లను లేదా ఫైల్స్‌ను పరీక్షించినప్పుడు శబ్దం/మాటలు తరంగరూపంలో దృశ్య సంకేతాలు కంప్యూటర్‌ తెరపై దర్శనమిస్తాయి. ఈ సంకేతాలు వోల్టేజ్‌ మరియు సమయం ఆధారంగా ఏర్పడతాయి. ఏమైనా మార్పులు చేర్పులు రికార్డింగులో ఉంటే గుర్తించవచ్చును. ఎక్కడనుండి ఎక్కడి వరకు ఎడిట్‌ చేసిఉందో ఈ సంకేతాల ద్వారా తెలుసుకోవచ్చును.

నిపుణులు సెస్‌టెక్‌ ఫోరెన్సిక్‌ వాయిస్‌ అనాలసిస్‌ అను స్పీకర్‌ గుర్తింపు ప్రక్రియకు ఉపయోగించు ఒక ఆధునిక బయోమెట్రిక్‌ పరిజ్ఞానపు సాఫ్ట్‌వేర్‌ను ఉపయోగించి వాయిస్‌ రికార్డ్డింగులలోని స్వరం ఫలానావారిది అవునా? కాదా? అని ఖచ్చితంగా గుర్తిస్తారు. మైక్రోఫోన్లు లేదా టెలిఫోన్లు వంటి  వివిధ పరికరాలలోని ఆడియోలను కంట్రోల్‌ వాయిస్‌తో సరిపోల్చి ఆ ధ్వని సంకేతాల ఆధారంగా మాట్లాడేవారు ఆడా? మగా? అని గుర్తిస్తారు. ఈ సాఫ్ట్‌వేర్‌ విండో ఆపరేటింగ్‌ సిస్టంలో కూడా పనిచేస్తుంది.

సాక్ష్యాల సేకరణ - రవాణా:

1. మొబైల్‌ ఫోన్‌ లేదా ఐ ఫోన్‌న్లు లేదా ఇతర డిజిటల్‌ సాక్ష్యాధారాలను యాంటిస్టాటిక్‌ బ్యాగులలో లేదా ఫారడేబ్యాగులను ఉపయోగించి ప్యాక్‌ చేయాలి.

2. ఫారడే బ్యాగ్‌లు లేకపోతే ఈ సాక్ష్యాలను అల్యూమినియం ఫాయిల్‌ చుట్టి కూడా ప్యాక్‌ చేయవచ్చు. (వీటిలో ప్యాక్‌ చేసినప్పుడు వాటికి సిగ్నల్స్‌ అందవు.)

3. స్మార్ట్‌ఫోన్లు లేదా మొబైల్‌ఫోన్లను స్విచ్‌ఆఫ్‌చేసి ప్యాక్‌ చేయవచ్చును.

4. డిజిటల్‌ ఎవిడెన్సు ప్యాకింగ్‌కు ప్లాస్టిక్‌ కవర్లు ఉపయోగించరాదు.

5. ఈ భౌతికసాక్ష్యాలను మాగ్నైట్స్‌కు దూరంగా ఉంచాలి.

6. అన్నింటిమీద భౌతిక సాక్ష్యాధారాల వివరాలను, కేసు వివరాలను, దర్యాప్తు అధికారి మరియు పంచుల సంతకాలతో కూడిన లేబుళ్ళను పొందుపరచాలి.

7. క్వశ్చన్డ్‌ (అనుమానిత) మరియు స్పెసిమన్‌ శాంపిల్స్‌ను విడివిడిగా ప్యాక్‌ చేయాలి.

8. మొబైల్స్‌ లేదా ఇతర ఎలక్ట్రానిక్‌ పరికరాలకు సంబంధించిన 'పాస్‌వర్డ్స్‌' ఉంటే వాటిని స్పష్టంగా వ్రాసి పంపాలి.

9. ఇతర ఆధారాలను పేపర్‌ కవర్లు, కార్డ్‌బోర్డ్‌ బాక్సులను ఉపయోగించి కూడా ప్యాక్‌ చేయవచ్చును.

10. 'చైన్‌ ఆఫ్‌ కస్టడీ'ని తప్పక పాటించాలి.

11. ప్యాకింగ్‌లపై దర్యాప్తు అధికారి యొక్క సొంత సీలును ఉపయోగించి లక్కతో సీలు వేయాలి.

12. ఈ భౌతిక సాక్ష్యాధారాలకు అధిక ఉష్ణం, తేమ వంటివి తగలకుండా జాగ్రత్త పడాలి.

ఫోరెన్సిక్‌ ఇమేజ్‌ ప్రొసెసింగ్‌:

రోడ్డు యాక్సిడెంట్లు, దొంగతనాలు, హత్యలు, ప్రేలుళ్ళ వంటి అనేక నేరాల్లో క్లోజ్‌డ్‌ సర్క్యూట్‌ టీవీతో రికార్డయిన ఫ్రేములోని చిత్రాలు, మానవ రహిత విమానాలు తీసే నిఘా చిత్రాలు, వేలి ముద్రలు, అస్పష్టమైన చిత్రాలు, లైటుగా లేదా డార్క్‌గా డెవలప్‌ అయిన ఫోటోలలోని వివరాలు మొదలగునవి దర్యాప్తునకు అవసరమైనప్పుడు ఈ చిత్రాలను మెరుగుపరిచి అందులోని సమాచారాన్ని దర్యాప్తు అధికారికి అందించే ప్రక్రియే 'ఫోరెన్సిక్‌ ఇమేజ్‌ ప్రాసెసింగ్‌'.

తక్కువ నాణ్యత కలిగిన ఈ చిత్రాలను డిజిటల్‌ ఫిల్టర్ల ద్వారా, ఇమేజ్‌ రెస్టోరేషన్‌ ద్వారా, మెరుగుపరిచే టెక్నిక్‌ల ద్వారా చిత్రాల నాణ్యతను మెరుగు పరుస్తారు. అమెరికా అధ్యక్షుడు జాన్‌.ఎఫ్‌.కెనడీ హత్య కేసును ఈ ఫోరెన్సిక్‌ ఇమేజ్‌ ప్రాసెసింగ్‌ విధానం సహాయంతో ఛేదించారు. అంతేకాక వివిధ కేసుల్లో బ్యాంకులు, ఎటిఎంలు, ఆసుపత్రులు, విశ్వవిద్యాలయాలు, సూపర్‌ మార్కెట్‌లు, ట్రాఫిక్‌ సిగ్నల్స్‌, టోల్‌ బూత్‌లు, ఎలక్షన్‌ బూతులు, బహిరంగ వేదికలు మొదలైన ప్రదేశాల్లో రికార్డయిన దృశ్యాలు అందులోని వ్యక్తులు, వాహనాలు మొదలుగునవి సరిగ్గా కనిపించనప్పుడు ఈ విభాగంలోని నిపుణులు ఈ చిత్రాలు నాణ్యతను వివిధ ఫోరెన్సిక్‌ సాఫ్ట్‌వేర్లు సహాయంతో మెరుగుపరచి దర్యాప్తు అధికారికి సహకరిస్తారు.  వచ్చే సంచికలో ఫోరెన్సిక్‌ ఇంజనీరింగ్‌ విభాగం గురించి తెలుసుకుందాం...